Zespół policystycznych jajników (PCOS) to schorzenie, na które cierpi nawet 15% kobiet w wieku rozrodczym. Rozpoznanie stwierdza lekarz na podstawie objawów klinicznych, badania USG oraz badań hormonalnych. Według kryteriów Rotterdamskich, aby rozpoznać PCOS, należy stwierdzić dwa z trzech kryteriów obejmujących: oligoowulację lub brak owulacji, hiperandrogenizm, policystyczny obraz jajników w badaniu USG.
Najczęstszymi objawami, których doświadczają kobiety z PCOS, są nieregularne miesiączki, nadmierne owłosienie, nadmierne przetłuszczanie się skóry, trądzik i wypadanie włosów. Często u kobiet z PCOS występuje nadmierna masa ciała, jednak zespół ten rozpoznaje się też u kobiet z prawidłowym BMI.
Zespołowi policystycznych jajników mogą towarzyszyć również inne zaburzenia metaboliczne takie jak insulinooporność, hiperinsulinemia oraz zaburzenia lipidowe.
Co obejmuje dietoterapia w zespole policystycznych jajników (PCOS)?
Pierwszym krokiem, który podejmujemy, gdy do gabinetu zgłasza się kobieta z PCOS, jest ocena stanu odżywienia. Nadmiar tkanki tłuszczowej obserwuje się nawet u 65% pacjentek z tym schorzeniem. Jeśli rozpoznamy nadmierną masę ciała, jednym z najważniejszych działań jest jej redukcja. Częstym błędem, który obserwujemy, jest stosowanie bardzo restrykcyjnych diet, bez świadomości ich konsekwencji. A będą one powodować wzrost stężenia insuliny oraz kortyzolu i tym samym nasilać dolegliwości PCOS. Racjonalne zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej poprawia regularność cykli menstruacyjnych, zwiększa szansę na owulacje oraz zmniejsza objawy hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia). Poprawia też profil hormonalny, a szczególnie stosunek LH do FSH, co jest szczególnie ważne dla kobiet planujących zajść w ciążę.
Dietoterapia dla kobiet z PCOS to zawsze dieta o potencjale przeciwzapalnym. Zespół policystycznych jajników (zwłaszcza ze współistniejącą nadmierną ilością tkanki tłuszczowej) generuje przewlekły stan zapalny w organizmie przez zwiększenie wydzielania IL-1, IL-6 oraz TNF alfa. Tworząc plany żywieniowe, wykluczamy produkty spożywcze o charakterze prozapalnym i dbamy o to, aby dieta była bogata w substancje antyoksydacyjne. Obniżenie stresu oksydacyjnego jest równie ważnym celem dietoterapii PCOS co redukcja masy ciała.
Sposób żywienia dostosowujemy do schorzeń współistniejących. Jeśli rozpoznane są zaburzenia lipidowe, dieta będzie miała charakter hipolipemiczny. W przypadku insulinooporności lub hiperinsulinizmu, sposób komponowania posiłków, ich ilość, rozłożenie w ciągu dnia oraz wybór produktów planujemy w taki sposób, aby zapobiegać nadmiernemu wyrzutowi insuliny.
Planując dietę dla kobiet z PCOS, bardzo dużą wagę przywiązujemy do indywidualizacji zaleceń żywieniowych. Przewlekły, podwyższony poziom androgenów u każdej kobiety będzie powodował inne objawy, dlatego zwracamy szczególną uwagę na zgłaszane przez kobiety problemy dotyczące ich samopoczucia.
Najczęstszymi powikłaniami, które zgłaszają nasze pacjentki chorujące na PCOS są problemy z cerą, zasypianiem, zmniejszonym popędem seksualnym, wypadaniem włosów i obniżeniem nastroju. Dieta bogata w odpowiednie składniki odżywcze wraz z celowaną suplementacją jest w stanie w realny sposób poprawić jakość życia pacjentek z PCOS.
Dietoterapia w zespole policystycznych jajników musi być tak dobrana, aby pomagała kobietom zrealizować ich plany prokreacyjne. Jeśli kobieta jest w trakcie starań o ciążę, jej zalecenia będą dodatkowo zoptymalizowane pod kątem wspierania płodności. Dietę dostosowujemy również pod kątem niedoborów występujących podczas przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych i/lub metforminy.
Bardzo często oprócz odpowiedniej diety niezbędna jest też suplementacja, którą dobieramy indywidualnie, w zależności od sytuacji klinicznej. Substancjami o udowodnionym, korzystnym działaniu w PCOS są inozytole, l-karnityna, kwasy omega-3, NAC, berberyna, kwas tłuszczowy GLA, restweratrol, koenzym Q10 oraz melatonina. Dużą uwagę poświęcamy też zdrowiu jelit. Mikrobiota jelitowa jest bardzo ważna w kontekście hamowania procesu zapalnego w organizmie. Niestety PCOS wpływa na zmniejszenie różnorodności bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym, a zdrowe jelita warunkują prawidłowe przyswajalnie wielu składników odżywczych.
Mgr Ewa Gajko
